Η έννοια της ελευθερίας πάντα απασχολούσε τον άνθρωπο ως μέλος του κοινωνικού συνόλου μέσα στο οποίο σχετίζεται. Από τότε που η συλλογική ζωή προσέφερε μία μορφή ασφάλειας ένα ερώτημα τίθεται μονίμως στην κριτική σκέψη. Είναι ένα διαχρονικό ερώτημα που μοιάζει παιδικό και αφελές αλλά συνεχίζει να απασχολεί την λειτουργία της σύγχρονης κοινωνίας παρά την εμπειρία τόσων αιώνων. Οταν «κάνω ό,τι θέλω», είμαι ελεύθερος;
Αν πραγματικά «κάνω ό,τι θέλω» τότε η συνέπεια θα ήταν η ευτυχία. Ευτυχώς όμως, δεν είναι έτσι. Αν έκανα ό,τι ήθελα πιθανόν αυτό να σήμαινε ότι είμαι ελεύθερος, όχι όμως τόσο ελεύθερος ώστε να νιώθω έτσι. Γιατί πως θα ξεχώριζα την ελευθερία αν την είχα χωρίς κανένα περιορισμό; Πως να ξεχωρίσω το λευκό χωρίς το μαύρο; Για να υπάρξει κάτι προαπαιτείται το αντίθετό του. Ετσι και η ελευθερία, για να υπάρξει χρειάζεται ο περιορισμός, ο κανόνας, το μέτρο. Επομένως το «κάνω ό,τι θέλω», αρχικά τουλάχιστον, δεν είναι ελευθερία. Θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι μία όμορφη φαντασίωση για τις κρυφές στιγμές του εγωισμού, μία μορφή αλήθειας από αυτές που δεν διδαχτήκαμε σωστά ή μία αντίδραση στην αντίδραση.
Διερευνώντας αυτό το ερώτημα προκύπτει και ένα δεύτερο ερώτημα αντιστρέφοντας απλά τις λέξεις «θέλω» και «κάνω». Είμαι ελεύθερος όταν «θέλω ό,τι κάνω»; Επιφανειακά πιθανόν και τα δύο ερωτήματα να φαίνονται ίδια, αν όμως κάποιος προχωρήσει βαθύτερα θα νιώσει την διαφορά να γίνεται εντονότερη όσο περισσότερο αναλύεται.
Το «τι θέλω» ως φυσική και λογική συνέχεια προϋπάρχει του «τι κάνω». Αν γνωρίζω λοιπόν σε βάθος για ποιο λόγο θέλω να κάνω κάτι, τότε υπάρχουν πολύ σοβαρές πιθανότητες να είμαι και να νιώθω ελεύθερος γιατί τότε ισχύει το «θέλω ό,τι κάνω» και όχι το «κάνω ό,τι θέλω». Τότε η γνώση αγγίζει το πνεύμα και οι πράξεις μετουσιώνονται σε τέχνη. Τότε αρχίζει η «ειρήνη», γιατί αν πραγματικά ξέρω τι θέλω, δεν κάνω ό,τι θέλω, αλλά θέλω ό,τι κάνω.
Μερικές φορές πράττουμε με έναν τρόπο που δεν θέλουμε, ίσως γιατί έτσι μάθαμε ή έτσι μας είπαν ή είδαμε άλλους να κάνουν έτσι, και φυσικά μερικές φορές ενεργούμε είτε εξ ανάγκης είτε γιατί έτσι πρέπει. Σε οποιαδήποτε περίπτωση όμως, αν ερευνήσουμε το γιατί επιτελέσαμε μία πράξη, θα πάρουμε και απαντήσεις για την ελευθερία μέσω της οποίας μετουσιώσαμε τις σκέψεις σε έργο. Αν επεξεργασθούμε στο μυαλό μας τις πράξεις που έχουμε κάνει, χωρίς κριτική και σχόλια, χωρίς ταμπέλες και ρόλους, χωρίς αθώους και ενόχους, απλά και μόνο για να απαντήσουμε ειλικρινά στον εαυτό μας για ποιο λόγο τις υλοποιήσαμε, τότε αρχίζει η ελευθερία του «θέλω ό,τι κάνω» και σταματάει η σκλαβιά του «κάνω ό,τι θέλω».
Ο ελεύθερος άνθρωπος έχει όρια. Κι αυτά είναι η κατανόηση, η γνώση, η χαρά και η αγάπη.
