Ήταν ο μεγαλύτερος συγγραφέας της ισπανικής λογοτεχνίας και ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς όλων των εποχών. Μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και το άτομο που έκανε διάσημα τα καστιλιάνικα, το ύφος και τη γλώσσα των Καταλανών, που έγιναν γνωστά ως η γλώσσα του Θερβάντες. Ο Θερβάντες, έζησε τη χρυσή εποχή της Ισπανίας όταν υπήρξε μεγάλη άνθηση στο χώρο των τεχνών.

Απόρριψη και αναγνώριση

Απορρίφθηκε από τους ακαδημαϊκούς της εποχής του. Αναγνωρίστηκε όμως, από συγγραφείς όπως  ο Μπαλζάκ, ο Ντοστογιέφσκι,  ο Νταφόε,  ο Πέρεθ Γκαλντός,  ο Μαρκές, ο Κούντερα, ο Μπόρχες, ο Τορέντε Μπαλεστέρ, και ο Φουέντες, για τους οποίους υπήρξε θεμελιωτής της λατινοαμερικανικής κουλτούρας.

Για σύντομο χρονικό διάστημα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως αυλάρχης στον οίκο του Τζούλιο Ακουαβίβα, μετέπειτα καρδινάλιου στην Ρώμη, όπου είχε την δυνατότητα να έρθει σε επαφή με την πλούσια πολιτιστική παράδοση της πόλης, την αναγεννησιακή τέχνη, αλλά και με την ιταλική λογοτεχνία.

Τα νεανικά του χρόνια, για τα οποία διαθέτουμε ελάχιστες πληροφορίες, χαρακτηρίστηκαν από τις πολυάριθμες μετακινήσεις της οικογένειας σε διαφορετικές ισπανικές πόλεις. Καταγόταν από οικογένεια πρώην ευγενών, γιος του χειρουργού και πρακτικού ιατρού Ροδρίγο ντε Θερβάντες και της Λεονόρ ντε Κορτίνας, πιθανώς εβραϊκής καταγωγής που αργότερα μεταστράφηκαν στον καθολικισμό.

Στα τέλη του 1584 παντρεύτηκε την κατά είκοσι χρόνια νεότερή του Καταλίνα ντε Σαλαθόρ Παλάθιος, ενώ νωρίτερα είχε ήδη αποκτήσει μια κόρη, βιώνοντας μια παθιασμένη σχέση με την ‘Ανα Φράνκα ντε Ρόχας.

Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα για τις πρώτες σπουδές του. Μόνο διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για άνθρωπο με βαθιά παιδεία, που πιθανώς έμαθε τα πρώτα γράμματα στη Μαδρίτη και στη Σεβίλλη, από τους Ιησουίτες που τα δίδασκαν συνήθως, αλλά φαίνεται πως σε όλη του τη ζωή ήταν μεγάλος αναγνώστης βιβλίων, οπως επίσης ότι διατήρησε την αγάπη του για την ποίηση. Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των Ισπανών λογοτεχνών της εποχής του, ο Θερβάντες δεν φοίτησε στο πανεπιστήμιο, αν και από νεαρή ηλικία εκδήλωσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και εξελίχθηκε σε δεινό αναγνώστη λογοτεχνικών έργων. Την περίοδο κατά την οποία η οικογενειά του εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη, φοίτησε κοντά στον ουμανιστή Χουάν Λόπθ ντε ‘Ογιος, ο οποίος ξεχώρισε τον Θερβάντες για την κλίση του στα γράμματα και τον χαρακτήρισε ως “αγαπημένο μαθητή” του. Ερχόμενος σε επαφή με τα ουμανιστικά ιδεώδη που δονούσαν την Ευρώπη, τα πρώτα γραπτά του Θερβάντες αντικατοπρίζουν τις ανθρωπιστικές και κοσμικές του ιδέες, αλλά και την ευρύτατη λογοτεχνική γνώση του.

Μιγκέλ ντε Θερβάντες, ο γενναίος “Κουλός του Λεπάντε”.

Από το 1570 και για αρκετά χρόνια, προσέφερε τις υπηρεσίες του ως επαγγελματίας στρατιώτης, λαμβάνοντας μέρος στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, ως υπαξιωματικός του πολεμικού πλοίου “Μαρκέσσα”, στην πολιορκία της Κέρκυρας (1571), καθώς και στην εκστρατεία της Τύνιδας. Σύμφωνα με ανεξάρτητες μαρτυρίες που διασώζονται, η στάση του Θερβάντες υπήρξε γενναία, αρνούμενος να περιοριστεί στα “μετόπισθεν”, παρά το γεγονός πώς ήταν προσβεβλημένος από πυρετό. Κατά τη διάρκεια της μάχης τραυματίστηκε δύο φορές στο στέρνο, ενώ ένας τρίτος τραυματισμός προκάλεσε μόνιμη βλάβη, αχρηστεύοντας το αριστερό του χέρι. Σήμερα στην Ναύπακτο υπάρχει το άγαλμα του διάσημου συγγραφέα με ανασηκωμένο το δεξί χέρι, το χέρι δηλαδή που σώθηκε στην μάχη και με το οποίο έγραψε όλα του τα έργα. Το τραύμα στο αριστερό χέρι στάθηκε η αιτία να του αποδοθεί το παρατσούκλι “ο Κουλός του Λεπάντε”.

Στο έργο του “Ταξίδι στον Παρνασσό” (1614) κάνει σαφή αναφορά στη Ναύπακτο όπου για τον τραυματισμό του έγραψε πως το αριστερό του χέρι αχρηστεύτηκε μόνο και μόνο για να οδηγηθεί στη δόξα το δεξί του, αναφερόμενος στην κατοπινή του συγγραφική επιτυχία. Επίσης ομολογεί ότι “όσο και αν προσπαθούσα να γίνω ποιητής, μου έλειψε το χάρισμα που μου αρνήθηκε ο Θεός”.

Αιχμαλωσία από πειρατές.

Τον Σεπτέμβριο του 1575 κατά τη διάρκεια του ταξιδιού επιστροφής του στην πατρίδα συνελήφθη από πειρατές και έμεινε πέντε χρόνια αιχμάλωτος στο Αλγέρι. Προσπάθησε να δραπετεύσει από τα μπουντρούμια όπου ήταν κλεισμένος, τουλάχιστον 4 φορές αλλά δεν τα κατάφερε. Η τόλμη, η ανδρεία, και το γεγονός ότι αναλάμβανε πλήρως την ευθύνη των αποδράσεων κέρδισαν τον σεβασμό των υπολοίπων συγκρατουμένων του. Με τη βοήθεια της οικογένειάς του και των μοναχών κατάφερε να αναπνεύσει τον αέρα της ελευθερίας, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση του αδελφού του, αφού πρώτα καταβλήθηκαν τα λύτρα στους ιδιοκτήτες του. Η εμπειρία αυτή θα γεννήσει στο μέλλον δύο θεατρικά έργα “Τα κάτεργα του Αλγερίου” και “Η ζωή στο Αλγέρι”, επηρεάζοντας γενικότερα και ευρύτερα το συγγραφικό του έργο. Κατά την επιστροφή του στην Ισπανία, εργάστηκε στην Αυλή του Φιλίππου Β’ ως φοροεισπράκτορας, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, εκδόθηκε ο πρώτος τόμος του Δον Κιχώτη (1605), έργο το οποίο τον καθιέρωσε στον λογοτεχνικό κόσμο. Το 1607 εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη, όπου ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του λογοτεχνικού έργου του και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του.

Το 1613 εκδόθηκαν οι “Υποδειγματικές Νουβέλες”, σειρά διηγημάτων με διδακτικό χαρακτήρα, οι οποίες γέννησαν το λογοτεχνικό είδος του διηγήματος στην Ισπανία.

Παρά το γεγονός πως άρχισε να αναγνωρίζεται στο λογοτεχνικό κόσμο σε αρκετά προχωρημένη ηλικία, η τελευταία περίοδος της ζωής του υπήρξε η πιο δημιουργική. Κατά τη συγγραφική του πορεία, καταπιάστηκε με όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά είδη με επιτυχία.

Μιγκέλ ντε Θερβάντες, “Δον Κιχώτης”

Το διασημότερο μυθιστόρημά του, ο “Δον Κιχώτης” (1605-1615), (του οποίου την ιδέα συνέλαβε κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του στη φυλακή λόγω οικονομικών προβλημάτων), έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 60 γλώσσες και συγκαταλέγεται στα κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ενώ έχει υποβληθεί σε συστηματική ανάλυση και κριτικό σχολιασμό από τον 18ο αιώνα.  Ο “Δον Κιχώτης” είναι τελικά ο ίδιος ο Θερβάντες, ο οποίος μέσα από το έργο αυτό, ψέγει μάλλον την δίψα των ανθρώπων να καταξιωθούν μέσα από τον πόλεμο και τον ηρωισμό, όταν στο τέλος γίνεται αντιληπτό ότι όλα αποτελούν μια καλοστημένη φάρσα της ζωής, της οποίας οι πρωταγωνιστές αποδεικνύονται αιθεροβάμονες. Ένα ρεαλιστικά μαγικό και ηθικοκοινωνικά διδακτικό μυθιστόρημα, το οποίο αναγέννησε την Ισπανική λογοτεχνία και επηρέασε γενικότερα την Ευρωπαϊκή λογοτεχνία του 16ου αιώνα, αλλά και  τους  μεγαλύτερους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς. Ο “Δον Κιχώτης” θεωρείται η μεγαλύτερη συμβολή της Ισπανίας στον δυτικό πολιτισμό. Στο πέρασμα των αιώνων το έργο του δεν έχει σταματήσει να ανατυπώνεται, να αναλύεται, να σχολιάζεται και να βρίσκεται διαρκώς στην επικαιρότητα. Γλυπτά, πίνακες ζωγραφικής, κόμικς, θεατρικές παραστάσεις, ταινίες κ.α. διαδίδουν τον μύθο που έπλασε ο Θερβάντες καθιστώντας τους ήρωές του Δον Κιχώτη και Σάντζο Πάντζα, από τους πιο αγαπητούς και αναγνωρίσιμους του πλανήτη. Ο Φλωμπέρ συνήθιζε να το αποκαλεί “το γιγάντιο βιβλιαράκι”.

Μέσα στα χειρότερα παθήματά του, διαμορφώνονται τα καλύτερα έργα του. Όλες αυτές οι περιπλανήσεις στην Ανδαλουσία, του χάρισαν τη γνώση της χώρας και του ισπανικού λαού. Οι καβγάδες με τους δημάρχους και του χωροφύλακες, οι δοσοληψίες με τους μουλαράδες και τους καροτσιέρηδες, ακόμα και η αιχμαλωσία στη Σεβίλλη, του παρουσίασαν θέματα που τα εκμεταλλεύτηκε γραφικότατα. Πως να μην ακονίσει εξάλλου το πνεύμα του σε ένα περιβάλλον όπου, όπως σ’ έναν παραμορφωτικό καθρέφτη, έβρισκε τη γελοιογραφία των κοινωνικών αξιών και διακρίσεων;

Ο Θερβάντες πέθανε το 1616, ολοκληρώνοντας κατάκοιτος στο κρεβάτι το νέο του έργο “Τα πάθη του Περσίλεως και της Σιγισμούνδης”, το οποίο δημοσιεύθηκε το 1617.  Αυτό που παραμένει ακόμη και σήμερα μυστήριο για τον διάσημο συγγραφέα, είναι ο τρόπος με τον οποίο πέθανε. Στις 11 Ιουνίου τάφηκε με επίσημη τελετή σε μοναστήρι της Μαδρίτης, σε μνημείο όπου εναποτέθηκαν τα λείψανα που ανευρέθηκαν το 2005 και πιστεύεται ότι ανήκουν στον ίδιο.

Ο “Δον Κιχώτης” δεν έκανε πλούσιο τον συγγραφέα του, καθώς τα δικαιώματα του έργου ήταν σχεδόν συμβολικά, όμως η διαχρονικότητα του βιβλίου τον συνέταξε στα 100 καλύτερα βιβλία όλων των εποχών.